نحوه محاسبه حق بیمه قراردادهای عمرانی و غیر عمرانی

علی الاصول باید توجه داشته باشید که سازمان تامین اجتماعی ممکن است در نحوه تعیین قرارداد اشتباه نماید و این وظیفه کارفرما یا پیمانکار است که وجود قرارداد خاص عمرانی یا غیرعمرانی را اثبات نماید ، و گاهی ممکن است سازمان تامین اجتماعی بر دریافت حق بیمه ها که اشتباها تعیین نموده پافشاری نماید و مدارک و مستندات پیمانکار یا کارفرما را جهت تعیین نوع خاصی از حق بیمه کافی نداند ، در اینصورت می توان نسبت به تصمیم یا تصمیمات سازمان تامین اجتماعی در دیوان عدالت اداری شکایت کرد.

قرار داد هاي مشمول ماده 38 قانون تامين اجتماعي از نظر نحوه احتساب حق بيمه به سه دسته تقسيم مي گردند:

بخش دوم : قراردادهاي غير عمراني

بخش اول : قرار دادهاي مشمول ضوابط طرحهاي عمراني

قراردادها علی الاصول غیر عمرانی در نظر گرفته می شوند ،مگر دارای شرایط ذیل باشند
الف : شرايط لازم
طبق مصوبات 129 و 143 شورايعالي سازمان تامين اجتماعي قراردادهايي مشمول ضوابط طرحهاي عمراني تلقي مي شوند كه دو شرط زير را تواما دارا باشند .
1- قرار دادبراساس فهرست بهاء پايه سازمان مديريت وبرنامه ريزي (قرارداد هاي پيمانكاري ) يا ضوابط تيپ سازمان مذكور (قرار دادهاي مشاوره اي ) منعقد شده باشد .
2- تمام يا قسمتي از بودجه عمليات از محل اعتبارات عمراني دولت (اعتبارات ملي ،منطقه اي ، استاني ) تامين شده باشد.

ب: ماخذ حق بيمه پيمانهاي طرحهاي عمراني

ماخذ حق بيمه كليه قرارداد هاي واجد شرايط ضوابط طرحهاي عمراني براساس مصوبات 129 و 143 شورايعالي تامين اجتماعي از تاريخ 16/4/63 به بعد به شرح ذيل مي باشد :

1- قرار دادهاي مشاوره اي
حق بيمه قرار دادهاي مشاوره اي مقطوعا 14 درصد ناخالص كاركرد به اضافه 6/1 درصد بعنوان حق بيمه بيكاري جمكعا به ميزان 6/15 درصد ناخالص كاركرد مي باشد (6/3 درصد سهم مهندس مشاور و 12 درصد سهم كارفرما )

2- قرار دادهاي پيمانكاري (اجرايي)
حق بيمه قرار دادهاي اجرايي مقطوعا 6 درصد ناخالص كاركرد به اضافه 6 دهم درصد بعنوان بيمه بيكاري جمعا به ميزان 6/6 درصد ناخالص كاكرد مي باشد (6/1 درصد سهم پيمانكار و 5 درصد سهم كارفرما )

3 – حق بيمه كليه قرار دادهاي مشاوره اي كه قبل از تاريخ مذكور قراردادهايي كه قبل از 16/4/63 شروع وبعد از آن خاتمع يافته است طبق حسابرسي از دفاتر قانوني ودر مورد قراردادهاي پيمانكاري (اجرايي) به ماخذ 2/3 درصد محاسبه مي شود .
4- حق بيمه بيكاري از تاريخ 6/5/69 به شرح مندرج در بند 1و2 محاسبه مي شود .

5- طبق مصوبه مورخ 18/5/66 شورايعالي تامين اجتماعي در صورتي كه پيمانكاران مجري قرار دادهاي مشمول طرحهاي عمراني بخشي از اجراي عمليات موضوع پيمان را طي قرارداد به پيمانكاران فرعي واگذار نمايند ، چنانچه حق بيمه متعلق به قرار داد اصلي برمبناي ناخالص كل كاركرد قرار داد پرداخت شود در اين صورت حق بيمه اي بابت قرار داد پيمانكار فرعي مطالبه و دريافت نخواهد شد .

ج: مجوز هاي خاص

حق بيمه قرار دادهاي پيمانكاري ومشاوره اي طرحهاي عمراني سازمان صنايع دفاع ، قرار دادهاي تسطيح وآماده سازي اراضي وزارت مسكن و شهر سازي ، قرار دادهاي ساختماني شركت مخابرات ايران ، وزارت دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح و قراردادهاي سازمان تامين اجتماعي با پيمانكاران در صورتي كه براساس فهرست بهاء و ضوابط سازمان مديريت و برنامه ريزي منعقد شده باشد طبق مصوبات 129 و143 شورايعالي تامين اجتماعي محاسبه مي شود .

بخش دوم : قراردادهاي غير عمراني

كليه بيمه قرار دادهاي فاقد شرايط اشاره شده در بخش طرحهاي عمراني ، قراردادهاي غير عمراني تلقي مي شود 

ماخذ و نحوه احتساب حق بيمه قرار دادهاي غير عمراني با توجه به مصوبات شورايعالي تامين اجتماعي به شرح زير مي باشد:

1- قرار دادهاي منعقد قبل از 24/1/70
حق بيمه قراردادهاي مذكور براساس ضرايب دستمزدي كه با توجه به نوع عمليات قرار داد ونحوه تهيه مصالح (توسط واگذارنده كار و يا پيمانكار ) تعيين شده است با استفاده از فرمول زير وبه كاربردن ضريب مربوطه حسب نوع عمليات قرارداد محاسبه مي شود.
(27% × ضريب دستمزد عمليات قرارداد ضربدر كل نا خالص كاركرد =حق بيمه قرارداد)
براي محاسبه حق بيمه قراردادهايي كه قسمتي از مصالح توسط كارفرما و قسمتي توسط پيمانكار تهيه شده است با افزدودن قيمت مصالح واگذاري به پيمانكار به مبلغ ناخالص كل كاركرد از ضريب دستمزد مربوط به ستون مصالح بعهده پيمانكار حسب نوع عمليات قرارداد استفاده مي شود .

2- قرار دادهاي منعقده از 24/1/70 به بعد
3- به موجب مصوبات مورخ 24/1/70 و 7/9/73 شواريعالي تامين اجتماعي ماخذ واحدي همانند طرحهاي عمراني براي محاسبه قراردادهاي غير عمراني در نظر گرفته شده است ، كه اين امر تسهيلات زيادي را در جهت آگاه كردن پيمانكار و كارفرما از ميزان حق بيمه قرارداد و همچنين تعيين و وصول حق بيمه وصدور مفاصا حساب پيمانكاران فراهم آورده است .

به استناد مصوبه مورخ 24/1/70 حق بيمه قراردادهاي پيمانكاري و مهندسين مشاور از تاريخ مذكور به بعد منعقد شده و مي شوند با توجه به تعهد طرفين و نحوه اجراي كار به ترتيب زير محاسبه مي شود:

1-2- حق بيمه قراردادهايي كه در اجراي آنها تهيه مصالح مصرفي كلا بعهده و هزينه پيمانكار مي باشد و يا موضوع قرارداد ارائه خدمات بوده و نوع كارايجاب نمايد كه كلا به صورت مكانيكي انجام گيرد به ماخذ 7 درصد ناخالص كل كاركرد ه اضافه يك نهم آن بعنوان حق بيمه بيكاري مي باشد .

2-2 – حق بيمه كليه قراردادهاي دستمزدي و خدماتي كه به صورت غير مكانيكي انجام مي گيرد و يا تجهيزات ووسايل مكانيكي توسط كارفرما تهيه و به صورت رايگان در اختيار پيمانكار قرار داده مي شود به ماخذ 15 درصد نا خالص كاركرد به اضافه يك نهم آن بعنوان حق بيمه بيماري مي باشد.

3-2- در مواردي كه تهيه قسمتي از مصالح به عهده و هزينه پيمانكار و قسمتي به عهده و هزينه واگذارنده كار مي باشد ، ارزش مصالح واگذاري به پيمانكار به ناخالص كل كاركرد افزوده مي شود و سپس حق بيمه طبق بند 1-2 محاسبه مي شود .

4-2- قيميت تجهيزات وارده از خارج از كشور كه پيمانكاران از طريق گشايش اعتبار خريداري مي نمايند مشمول كسر حق بيمه نمي باشد ، همچنين قيمت مصالح انحصاري ، اختصاصي آسانسور و تاسيسات ، ماشين آلات ، آهن آلات در قراداد هاي سوله سازي كه تهيه آن دراختيار واگذارندگان كار است ، پارچه در قراردادهاي دوخت ودوز ، آسفالت در قراردادهاي جاده سازي و آسفالت خيابانها و محوطه ها ، موكت وكف پوش و كابينت در صورتي كه توسط كارفرما تهيه و به صورت رايگان به پيمانكار تحويل شود بعنوان مصالح واگذاري تلقي نشده و قيمت آنها به كل كاركرد اضافه نمي شود .

5-2- در مواردي كه موضوع قرارداد ارائه خدمات بوده و نوع كار ايجاب نمايد قسمتي از عمليات به صورت مكانيكي ( با وسايل و ماشين آلات مكانيكي متعلق به پيمانكار ) و قسمتي به صورت دستي انجام گيرد در اين حالت حق بيمه بخش (درصد )مكانيكي به ماخذ 7 در صد و حق بيمه بخش (درصد ) دستي به ماخذ 15 درصد به اضافه يك نهم بابت بيمه بيكاري محاسبه مي شود .
6-2- در مواردي كه وسايل و ابزار مكانيكي توسط واگذارنده كار تهيه و بدون دريافت كرايه (به صورت رايگان) در اختيار پيمانكار قرار مي گيرد، در اين حالت عمليات دستمزدي محسوب و حق بيمه آن كلا به ماخذ 15 درصد به اضافه يك نهم بابت بيمه بيكاري محاسبه خواهد شد .

7-2- در مواردي كه پيمانكار اصلي بخشي از عمليات پروژه را با انعقاد قرار داد به پيمانكاران فرعي واگذار نمايد حق بيمه قرارداد هاي پيمانكاران فرعي نيز با توجه به تعهدات طرفين مندرج در پيمان طبق ضوابط محاسبه و وصول و در صورت ارائه مفاصا حساب پيمانكاران فرعي به هنگام احتساب حق بيمه پيمانكار اصلي معادل كاركرد پيمانكاران فرعي كه مفاصا حساب داشته اند از كاركرد پيمانكار اصلي كسر مي شود .

8-2- آن دسته از نهاد ها وسازمانها و وزارتخانه هايي كه كاركنان آنها مشمول قانون حمايتي خاص غير از تامين اجتماعي مي باشند در صورتي كه با انعقاد قرارداد با ساير موسسات ، وزارتخانه ها و سازمانها اقدام به انجام كار به صورت پيمانكاري نمايند ، چنانچه كار موضوع قرارداد توسط پرسنل رسمي آنها كه مشمول قانون حمايتي خاص مي باشند همچنين پرسنل روزمزد و قرار دادي انجام گيرد و ليست و حق بيمه كليه پرسنل و روز مزد و غير رسمي شاغل در اجراي پيمان را به سازمان تسليم و پرداخت نمايند. چنانچه فاقد بدهي به سازمان باشند مفاصا حساب قرارداد آنها صادر خواهد شد . بديهي است واگذارنده كار ملزم به رعايت ماده 38 قانون تامين اجتماعي در مورد اين گروه از پيمانكاران مي باشد .

بخس سوم: حالت خاص قرار دادهاي غير عمراني

الف- پيمانكاراني كه داراي كارگاه توليدي ، صنعتي و فني مي باشند
به موجب مصوبه مورخ 7/9/73 شورايعالي تامين اجتماعي نحوه احتساب حق بيمه پيمانكاراني كه داراي كارگاه صنعتي ، فني و توليدي در ارتباط با موضوع عمليات قرار دادهاي منعقده مي باشند و امور اجرايي پيمانها در كارگاه آنها انجام مي گردد ويا به عبارت ديگر موضوع عمليات قرار داد منعقده به نوعي توليدات كارگاههاي آنها باشد به شرح ذيل خواهد بود :

1- اشخاص حقوقي
در صورتي كه پيمانكار شخص حقوقي و داراي دفاتر و اسناد قانوني بوده و دفاتر آن مورد تاييد سازمان باشد در اين صورت با وصول حق بيمه طبق گزارش بازرسي از دفاتر قانوني مفاصا حساب قرارداد صادر مي شود . شعب سازمان تامين اجتماعي موظفند انجام بازرسي از دفاتر قانوني اين قبيل پيمانكاران را در اولويت قرار داهند .

1-1- چنانچه سازمان قادر نباشد سريعا از دفاتر قانوني پيمانكار بازرسي نمايد و پيمانكار جهت دريافت مفاصا حساب تعجيل داشته باشد در اين صورت اگر پيمانكار طبق محتويات پرونده هاي مطالباتي كارگاهي و دفتر مركزي فاقد هر گونه بدهي قطعي بوده و يا آن را پرداخت نمايد و تعهد نامه مركزي فاقد هرگونه بدهي قطعي بوده و يا آن را پرداخت نمايد وتعهد نامه مبني برداشتن دفاتر قانوني و ارائه آن به سازمان و پرداخت حق بيمه طبق دفاتر قانوني را كه به امضاء مجاز و مهر شخص حقوقي ممهور شده به سازمان ارائه نمايد صدور مفاصا حساب قرارداد بلامانع خواهد بود .

2-1 در مواردي كه پيمانكار فاقد دفاتر قانوني بوده و يا دفاتر قانوني ارائه شده مورد تاييد سازمان قرار نگيرد و يا دفاتر خود را در اختيار سازمان قرار ندهد در اين صورت حق بيمه قرارداد طبق تصويب نامه مورخ 24/1/70 محاسبه مي شود . در اين حالت چنانچه پيمانكار بابت كاركنان شاغل در كارگاه توليدي ، فني و صنعتي خود در دوره اجراي قرارداد حق بيمه پرداخت نموده باشد از حق بيمه محاسبه شده بابت قرارداد كسر و مانده مطالبه وصول . سپس مفاصا حساب قرارداد صادر مي شود .

قرارداد هاي گاز رساني

در قراردادهاي گازرساني كه فيما بين شركت ملي گاز ايران و پيمانكاران منعقد مي شود لوله و اتصالات، نوار زرد اخطار ، مواد عايق و الكترود مخصوص كه مختص عمليات گاز رساني است و از طرف واگذارنده كار به پيمانكار تحويل مي شود جزء مصالح انحصاري مي باشد ، لذا حق بيمه قرارداد هاي مذكور با توجه به نوع عمليات به شرح زير محاسبه مي گردد.

1- حق بيمه قراردادهاي احداث شبكه هاي گاز رساني به طور كلي طبق ماده دوم مصوبه 24/1/70 به ماخذ 7درصد محاسبه وبه اضافه بيمه بيكاري متعلقه وصول مسشود .

2- قراردادهاي نصب انشعابات (علمك ) به طور كلي خدمات تلقي و با توجه به استفاده از ماشين آلات و دستگاههاي جوشكاري و بعضا كمپرسور و دستگاههاي حفاري 70 درصد عمليات مكانيكي محسوب و حق بيمه آن به ماخذ 7 درصد و 30 درصد عمليات غير مكانيكي تلقي و حق بيمه آن به ماخذ پانزده درصد محاسبه و باضافه بيمه بيكاري متعلقه وصول مي شود.

3- قرارداد هاي نصب رگلاتور ، چنانچه جداگانه و مستقل از نصب انشعابات (علمك) منعقد شده باشد در اين صورت با توجه به نوع كار كلا خدماتي و غير مكانيكي تلقي و حق بيمه ماده اول مصوبه مورخ 24/1/70 بماخذ پانزده درصد باضافه بيمه بيكاري متعلقه محاسبه مي شود . چنانچه نصب رگلاتور و نصب انشعابات تواما در يك قرارداد باشد ، طبق بند ((2)) فوق عمل مي شود .

قرارداد هاي خدمات شهري و نگهداري فضاي سبز

در اين گونه قراردادها نيز معدل 70 درصد از ناخالص كاركرد بعنوان كاركرد مكانيكي محسوب و حق بيمه آن بماخذ هفت درصد و معادل 30 درصد از ناخالص كاركرد به عنوان كاركرد غير مكانيكي تلقي و حق بيمه آن بماخذ پانزده درصد محاسبه و باضافه بيمه بيكاري متعلقه وصول مي شود .

قرارداد هاي طراحي و ساخت نرم افزار و ارائه خدمات رايانه اي
قرارداد هاي كه موضوع آنها تهيه و نصب سخت افزار (رايانه ) ، طراحي و توليد نرم افزار و سيستمهاي مختلف عملياتي و اطلاعاتي و پشتياني نرم افزاري و سخت افزاري و تعمير و نگهداري آنها مي باشد ، در صورتي كه پيمانكار مربوطه داراي شخصيت حقوقي باشد طبق بند ((الف)) اين بخش عمل مي شود.

قراردادهاي حسابرسي ، تحقياتي و پژوهشي

احتساب حق بيمه قرار داد هاي تحقيقاتي و حسابرسي به ترتيب ذيل خواهد بود :

*قراردادهاي تحقيقاتي و پژوهشي

1- در مواردي كه قرارداد تحقيقاتي و پژوهشي با دانشگاهها يا مراكز علمي و يا موسسات وابسته به آنها بعنوان پيمانكار يا مجري منعقد مي شود چنانچه دانشگاه يا مركز مذكور وابسته به وزارتخانه ها باشد و طبق پرونده اي كه نزد سازمان دارد بدهكار نبوده و يا اصولا كاركنان آن مشمول قانون تامين اجتماعي نباشند بدون محاسبه و مطالبه وجهي بابت حق بيمه قرار داد مفاصا حساب مربوطه صادر مي شود .

2- در مواردي كه موسسات تحقيقاتي و پژوهشي وابسته به دانشگاهها يا ساير مراكز علمي دولتي داراي شخصيت حقوقي مستقل بوده و همچنين در موسسات تحقيقاتي و پژوهشي بخش خصوصي داراي دفاتر قانوني باشند و آن را جهت حسابرسي در اختيار سازمان نيز قرار دهند ،دفاتر قانوني مبناي محاسبه و وصول حق بيمه قراردادهاي منعقده قرار مي گيرد. به اين ترتيب چنانچه طبق بازرسي از دفاتر قانوني فاقد بدهي باشند و يا آن را پرداخت نمايند صدور مفاصا حساب قراردادهاي آنها بلا مانع بود .

3- در مورد اشخاص حقوقي كه دفاتر قانوني ارائه ندهند حق بيمه آنها طبق ماده دوم مصوبه مورخ 24/1/70 بماخذ هفت درصد محاسبه و باضافه بيمه بيكاري متلعقه وصول مي شود.

4- درمواردي كه قرارداد تحقيق و پژوهش با شخص حقيقي (يك نفر يا چند نفر به صورت دستجمعي)منعقد وكار موضوع قرارداد توسط خود شخص يا اشخاص حقيقي به عنوان مجري در حين كار انجام شود ، چون شرايط مربوط به ماده 38 قانون تامين اجتماعي حاصل نمي شود مشمول كسر حق بيمه نخواهد بود .

*قرارداد حسابرسي
چنانچه موسسات حسابرسي ليست و حق بيمه كاركنان خود را در مهلت مقرر به سازمان ارسال وپرداخت نمايند و داراي دفاتر قانوني باشند و آن را جهت انجام حسابرسي در اختيار سازمان قرار دهند حق بيمه قراردادهاي كه به عنوان پيمانكار يا مجري منعقد مي نمايند براساس بازرسي از دفاتر قانوني آنها محاسبه و پس از وصول ، مفاصا حساب قراردادهاي آنان صادر مي گردد.

كسر حق بيمه توسط كافرما از صورت وضعيتهاي كاركد پيمانكار و پرداخت آن به سازمان

1- در مواردي كه كافرمايان (واگذارندگان كار) حق بيمه و بيمه بيكاري هر قرارداد غير مشمول طرحهاي عمراني را با توجه به نوع عمليات قرارداد و تعهدات طرفين به ماخذ مندرج در تصويبنامه مورخ 24/1/70 شورايعالي تامين اجتماعي كه قبلا به آن اشاره شد (15درصد يا 7درصد ) از هر صورت وضعيت پيمانكار يا صورتحساب مهندسين مشاور كسر و همزمان با پرداخت وجه صورت وضعيت پيمانكار طي چك در وجه سازمان تامين اجتماعي پرداخت نمايند در اين صورت نيازي به كسر و نگهداري 5% موضوع ماده 38 قانون تامين اجتماعي از هر صورت وضعيت نبوده و كارفرما مي بايست پرداخت صورت وضعيت يا صورتحساب قطعي يا نهايي وتسويه حساب با پيمانكار و مهندس مشاور را منوط به ارائه مفاصا حساب از سوي سازمان تامين اجتماعي نمايد . بديهي است واگذارندگان كاركه به ترتيب اين بند عمل مي نمايد كما كان موظفند در خاتمه عمليات هر پيمان ضمن اعلام ميزان ناخالص كاركرد پيمانكار و مهندس مشاور ساير اطلاعات مورد نياز سازمان تامين اجتماعي را اعلام و ارسال نمايند .

2- در مورد پيمانهايي كه حق بيمه مربوط توسط واگذارنده كار از صورت وضعيت كاركرد يا صورتحساب پيمانكار و مهندس مشاور بماخذ تعيين شده كسر و همزمان به سازمان تامين اجتماعي پرداخت مي شود ، پيمانكار در طول اجراي قرار داد فقط مي بايست ليست كاركنان شاغل در قرار داد را كه طبق مقررات تهيه مي نمايد بدون وجه در مهلت مقرر در ماده 39 قانون تامين اجتماعي و قانون دريافت جرايم از كارفرمايان مصوب مورخ 9/5/73 مجلس شوراي اسلامي حداكثر تا پايان ماه بعد به سازمان تامين اجتماعي ارسال نمايد.

3- در مورد اين گروه از پيمانكاران با توجه به اينكه حق بيمه مقرر از صورت وضعيت پيمانكار اصلي كسر وبه سازمان پرداخت مي شود در صورت كه داراي پيمانكار فرعي باشند صدور مفاصا حساب پيمانكاران فرعي آنها بدون محاسبه حق بيمه و مشروط براينكه حق بيمه كليه صورت وضعيتهاي پيمانكار اصلي تا تاريخ درخواست مفاصا حساب پيمانكار فرعي پرداخت شده باشد بلامانع خواهد بود .

4- چنانچه با توجه به نوع عمليات قرارداد ماخذ (درصد ) حق بيمه موضوع تصويبنامه مورخ 24/1/70 به هنگام كسر و پرداخت حق بيمه از صورت وضعيتها يا صورتحساب پيمانكار يا مهندسين مشاور توسط واگذارندگان كار رعايت نشده و به جاي كسر و پرداخت حق بيمه بماخذ 15 درصد ، 7 درصد پرداخت شده باشد ، همچنين در مواردي كه ماخذ پرداخت حق بيمه رعايت شده ليكن حق بيمه مستند به ليستهاي ارسالي پيمانكار بيش از حق بيمه براساس ماخذ موضوع تصوبينامه مذكور باشد در اين صورت در پايان كار و به هنگام صدور مفاصا حساب قرار داد مابه التفاوت حق بيمه محاسبه و از پيمانكار مطالبه و وصول و سپس مفاصا حساب قرارداد صادر مي شود .
5- چنانچه پيمانكار بابت ماه يا ماههاي خارج از دوره اجراي قرارداد (قبل از شروع ويا بعد از خاتمه قرارداد) ليست ارسال نمايد، از دريافت آن خود داري و چنانچه قبلا ليست دريافت شده باشد حق بيمه آن جزء قرارداد محسوب نشده وعلاوه برحق بيمه قرارداد از پيمانكار وصول خواهد شد .