معرفی رشته زیست‌ شناسی‌ سلولی‌ و مولکولی‌

رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی یکی از رشته های جذاب گروه علوم تجربی می باشد. برای ورود به این رشته می بایست کنکور سراسری گروه علوم تجربی را با موفقیت پشت سر گذاشت. این رشته از 5 گرایش میکروبیولوژی، علوم سلولی و مولکولی، ژنتیک، بیوشیمی و بیوفیزیک تشکیل می شود. متاسفانه گرایش های بیوفیزیک و شیمی در مقاطع کارشناسی در هیچ یک از دانشگاه های ایران ارائه تا کنون ارائه نشده است.

گرایش ژنتیک به دانش ژنتیک در مورد انتقال صفات وراثتی از والدین به فرزندان می پردازد. این گرایش تنها برای انسان ها نیست و حتی باکتری ها و موجودات زنده نیز مورد بررسی قرار می گیرند. در واقع ژنتیک در تلاش است که ثابت کند چه مکانیزم های مولکولی، عامل انتقال صفات از نسلی به نسل دیگر است. همچنین تفاوت صفات وراثتی بین والدین و فرزندان را نیر مورد بررسی قرار می دهد.

دانشجویان گرایش ژنتیک مباحث مهمی از جمله ژنتیک سرطان، روش های تشخیص بیماری های ژنتیکی قبل و بعد از تولد، شناخت ناقلین بیماری ها، اصول مشاوره ژنتیکی، نقش ژنتیک در بروز رفتارهای فردی و اجتماعی، شناخت جمعیت های مختلف ژنتیکی و نژادهای انسانی، ژن درمانی، پزشکی قانونی، تکنیک های رایج در ژنتیک، روش های اصلاح نژاد و ژنتیک مولکولی را مطالعه می کنند.

‌ مهمترین‌ مولکول‌ هایی‌ که‌ در حیات‌ سلول‌ مؤثر هستند، RNA ،DNA و پروتئین‌ ها می‌باشند. DNA مرکز ذخیره‌ اطلاعات‌ و صدور فرمان‌ های‌ سلول‌، RNA وظیفه‌ انتقال‌ این‌ فرمان‌ ها و پروتئین‌ مسئولیت‌ اجرای‌ این‌ فرمان‌ ها را بر عهده‌ دارند. در زیست‌ شناسی‌ سلولی‌ و مولکولی‌ چگونگی‌ این‌ فعالیت‌ ها بررسی‌ می‌شود. امروزه‌ زیست‌ شناسی‌ در کشور های‌ پیشرفته‌ بیش‌ از 80 تا 90 درصد سمت‌ و سوی‌ علوم‌ سلولی‌ و مولکولی‌ دارد، چرا که‌ رشته‌ علوم‌ سلولی‌ و مولکولی‌ نیروی‌ انسانی‌ لازم‌ را برای‌ تحقیق‌ در رشته‌ های‌ پزشکی‌، بیوشیمی‌، ژنتیک‌، بیوتکنولوژی‌، مهندسی‌ ژنتیک‌، اصلاح‌ نباتات‌، شیلات‌ و دام‌ تربیت‌ می‌کند.

معرفی رشته زيست شناسی سلولی و مولكولی

میکرو ارگانیسم‌ ها موجودات‌ ریز ذره‌ بینی‌ مانند باکتری‌ ها، ویروس‌ ها، قارچ‌ های‌ میکروسکوپی‌ و پرتوزوئرها هستند که‌ با چشم‌ غیر مسلح‌ دیده‌ نمی‌ شوند. علم‌ میکروبیولوژی‌ که‌ گرایشی‌ از زیست‌ شناسی‌ است‌ به‌ بررسی‌ و مطالعه‌ میکروارگانیسم‌ ها می‌ پردازد. در این‌ علم‌ ارتباط‌ میکروارگانیسم‌ ها با خودشان‌ و همچنین‌ با موجودات‌ عالی‌ تر مانند انسان‌، حیوانات‌ و گیاهان‌ بررسی‌ می‌ شود. علم‌ میکروبیولوژی‌ گرایش‌ های‌ مختلفی‌ دارد که‌ عبارتند از: میکروبیولوژی‌ پزشکی‌، میکروبیولوژی‌ غذایی‌ و میکروبیولوژی‌ صنعتی‌.

کاربرد این‌ گرایش‌ آنقدر گسترده‌ است‌ که‌ قابل‌ ذکر نیست‌. محقق‌ این‌ گرایش‌ از یک‌ سو‌ می‌ تواند به‌ بررسی‌ کاربرد سلاح‌ های‌ میکروبی‌ و راه‌ های‌ پیشگیری‌ از این‌ سلاح‌ ها بپردازد و از سوی‌ دیگر می‌تواند در کارخانه‌ های‌ عطر سازی‌ مشغول‌ باشد. میکروبیولوژی‌ پایه‌ و اساس‌ بسیاری‌ از علوم‌ از قبیل‌ بیوشیمی‌، بیوتکنولوژی‌، ژنتیک‌ و پزشکی‌ است‌.

یکی‌ از کاربرد های‌ گرایش‌ میکروبیولوژی‌ در آزمایشگاه‌ های‌ تشخیص‌ طبی‌ است‌. میکروبیولوژی‌ در تشخیص‌ بیماری‌ نیز اهمیت‌ بسیار زیادی‌ دارد. در مواد غذایی‌ و تولید مواد غذایی‌ مختلف‌ نیز اثر میکروارگانیسم‌ ها بسیار قابل‌ توجه‌ است‌. همچنین‌ گرایش‌ میکروبیولوژی‌ در کشاورزی‌ به طور بسیار وسیعی‌ در تشخیص‌ آفات‌ گیاهی‌، مبارزه‌ با آفات‌ گیاهی‌ و ایجاد مقاومت‌ گیاهی‌ مورد استفاده‌ قرار می‌گیرد.

در صنایع‌ و معادن‌ نیز برای‌ استخراج‌ فلزات‌ سنگین‌ و در تصفیه‌ نفت‌ در گوگرد زدایی‌ از نفت‌ مورد استفاده‌ قرار می‌ گیرد. در محافظت‌ از محیط‌ زیست‌، تصفیه‌ فاضلاب‌ ها و مبارزه‌ بیولوژیکی‌ با عفونت‌ ها و آلودگی‌ های‌ فاضلابی‌ مورد استفاده‌ قرار می‌ گیرد و آب‌ سالم‌ و در حقیقت‌ بدون‌ آلودگی‌ تحویل‌ می‌دهد. حتی‌ در صنعت‌ نساجی‌ نیز این‌ علم‌ به‌ یاری‌ بشر آمده‌ است‌ و به‌ تازگی‌ در صنعت‌ نساجی‌ از میکروارگانیسم‌ ها برای‌ تثبیت‌ نشاسته‌ و آهار دادن‌ پارچه‌ استفاده‌ می‌ شود.

دروس رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی در طول تحصیل

زیست شناسی سلولی و مولکولی جزو رشته هایی محسوب می شود که نیازمند مطالعه زیاد و علاقه مندی به گرایش های گسترده آن دارد. ازین رو در ادامه مقاله به منابع و دروس مورد نیاز و مورد مطالعه در طول سال تحصیلی خواهیم پرداخت.

دروس مشترک در گرایش های مختلف زیست شناسی سلولی و مولکولی:

ریاضی‌، فیزیک‌، شیمی‌، شیمی‌ آلی‌، بیوشیمی‌، آمار زیستی‌، زیست‌ شناسی‌ سلولی‌، زیست‌ شناسی‌ مولکولی‌، ژنتیک‌، میکروبیولوژی‌، اکولوژی‌، ویروس‌ شناسی‌، تکامل‌، زیست‌ شناسی‌ گیاهی‌، زیست‌ شناسی‌ جانوری‌، فیزیولوژی‌ جانوری‌، فیزیولوژی‌ گیاهی‌، بیوفیزیک‌، بیوشیمی‌، زیست‌ شناسی‌ پرتوی‌، ایمونولوژی‌.

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ ژنتیک‌:

ژنتیک‌ انسانی‌، سیتو ژنتیک‌، اصول‌ مشاوره‌ ژنتیکی‌، ژنتیک‌ سرطان‌، ژنتیک‌ رفتاری‌، مبانی‌ ژنتیک‌ میکرو ارگانیسم‌، ژنتیک‌ پیشرفته‌ یا تازه‌ های‌ ژنتیک‌، ژنتیک‌ کمی‌ یا ژنتیک‌ جمعیت‌ ها، سمینار، پروژه‌ (بسیاری‌ از درس‌های‌ این‌ رشته‌ همراه‌ با آزمایشگاه‌ است‌).

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ علوم‌ سلولی‌ و مولکولی‌:

شیمی‌ آلی‌، بیوشیمی‌، زیست‌ شناسی‌ سلولی‌، ژنتیک‌، میکروبیولوژی‌، اکولوژی‌، زیست‌ شناسی‌ گیاهی‌، زیست‌ شناسی‌ جانوری‌، فیزیولوژی‌ گیاهی‌، ایمونولوژی‌، زبان‌ تخصصی‌. (بسیاری‌ از درس‌ های‌ این‌ گرایش‌ همراه‌ با آزمایشگاه‌ است‌).

دروس‌ تخصصی‌ گرایش‌ میکروبیولوژی‌:

شیمی‌ آلی‌، بیوشیمی‌، آمار زیستی‌، زیست‌ شناسی‌ سلولی‌، زیست‌ شناسی‌ مولکولی‌، ژنتیک‌، میکروبیولوژی‌، اکولوژی‌، ویروس‌ شناسی‌، تکامل‌، زیست‌ شناسی‌ گیاهی‌، زیست‌ شناسی‌ جانوری‌، فیزیولوژی‌ جانوری‌، فیزیولوژی‌ گیاهی‌، بیوفیزیک‌، بیوشیمی‌، زیست‌ شناسی‌ پرتوی‌، ایمونولوژی‌، باکتری‌ شناسی‌، میکروبیولوژی‌ محیطی‌، قارچ‌ شناسی‌، پروتوزئولوژی‌. (بسیاری‌ از درس‌ های‌ این‌ گرایش‌ همراه‌ با آزمایشگاه‌ است‌).

داوطلبان می توانند با مطالعه مقاله زیر از منابع کنکور سراسری در گروه علوم تجربی اطلاعات کافی را کسب و در تصمیم گیری و در نهایت انتخاب رشته بهتر از آن استفاده کنند.    

بازار کار رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی

برای تحصیل در هر رشته ای باید به بازار کار آن رشته در آینده و پس از اتمام سال تحصیلی نیز فکر کرد. رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی از آن دسته رشته هاست که نیازمند علاقه فراوان داوطلب است. در کشور ما هنوز نمی توان گفت این رشته کاربردهای بسیار زیادی داشته باشد. اما در ادامه به چند موقعیت شغلی در هر گرایش می پردازیم.

بازار کار گرایش ژنتیک در ایران

علم‌ ژنتیک‌ در ایران‌ هنوز در ابتدای‌ راه‌ است‌ و باید تلاش‌ بسیار کرد و کاستی‌ ها را جبران‌ نمود و موانع‌ را از میان‌ برداشت‌ تا بتوان‌ شاهد رشد روز افزون‌ این علم‌ در ایران‌ بود. البته‌ این‌ به‌ آن‌ معنی‌ نیست‌ که‌ در کشور ما تحقیقات‌ ژنتیکی‌ انجام‌ نمی‌ گیرد و فارغ‌ التحصیلان‌ این‌ رشته‌ جذب‌ هیچ‌ مرکزی‌ نمی‌ شوند، بلکه‌ سازمان‌ های‌ مختلفی‌ هستند که‌ به‌ فعالیت‌ های‌ تحقیقاتی‌ ژنتیکی‌ می‌ پردازند که‌ از جمله‌ می‌توان‌ به‌ مراکز مختلف‌ وزارت‌ جهاد کشاورزی‌، مراکز پژوهشی‌ وزارت‌ علوم‌، انستیتو پاستور، مرکز ملی‌ تحقیقات‌ مهندسی‌ ژنتیک‌ و تکنولوژی‌ زیستی‌ اشاره‌ کرد.

بازار کار گرایش علوم سلولی و مولکولی در ایران

اصولاً در ایران‌ اگر فردی‌ به‌ امید آینده‌ مالی‌ خوب‌ به‌ دنبال‌ علوم‌ پایه‌ برود اشتباه‌ کرده‌ است‌، چرا که‌ رشته‌ های‌ علوم‌ در ایران‌ ارزش‌ مادی‌ زیادی‌ ندارند. امّا اگر فردی به‌ علوم‌ پایه‌ علاقه‌ دارد، مطمئناً رشته‌ علوم‌ سلولی‌ و مولکولی‌، رشته‌ ای‌ با ارزش‌ و خوب‌ است‌. تعدادی‌ از مراکز تحقیقاتی‌ مانند انستیتو پاستور، مرکز تحقیقات‌ ژنتیک‌، مرکز تحقیقات‌ بیوشیمی‌ و بیوفیزیک‌ و مراکز تحقیقاتی‌ دانشگاهی‌ می‌توانند پذیرای‌ فارغ‌ التحصیلان‌ علوم‌ سلولی‌ و مولکولی‌ باشند.

علاوه‌ بر مراکز تحقیقاتی‌ موجود، فارغ‌التحصیل‌ این‌ رشته‌ می‌تواند با ایجاد شرکت‌ خصوصی‌ سازنده‌ مواد اولیه‌ آزمایشگاه‌ های‌ علوم‌ سلولی‌ و مولکولی‌ یا آزمایشگاهی‌ که‌ تست های‌ آن‌ در سطح‌ موکلولی‌ است‌، هم‌ به‌ جامعه‌ علمی‌ خدمت‌ کند و هم‌ وضعیت‌ مالی‌ نسبتاً خوبی‌ داشته‌ باشد. البته‌ در حال‌ حاضر نیز در ایران‌ چنین‌ فعالیت‌ هایی‌ در سطح‌ محدودی‌ انجام‌ می‌ گیرد.

بازار کار گرایش میکروبیولوژی در ایران

کارشناسان‌ میکروبیولوژی‌ در پژوهشگاه‌ نفت‌ برای‌ تحقیق‌ بر روی‌ میکروب‌ های‌ نفت‌ خوار یا گوگرد زدایی‌، در بخش‌ صنایع‌ غذایی‌ در کارخانه‌ های‌ کنسرو سازی‌ و کمپوت‌ سازی‌ و در صنایع‌ بهداشتی‌ مشغول‌ به‌ کار هستند. تهیه‌ لوازم‌ آزمایشگاهی‌ مورد نیاز در این‌ گرایش‌ یکی‌ از شغل‌ هایی‌ است‌ که‌ بعضی‌ جذب‌ آن‌ می‌ شوند.

مؤسسه‌ استاندارد یا آزمایشگاه‌ های‌ کارخانجات‌ تهیه‌ مواد بهداشتی‌ و غذایی‌ برای‌ تشخیص‌ کیفیت‌ و سلامت‌ این‌ مواد از نظر عدم‌ آلودگی‌ میکروبی‌، مراکز تهیه‌ مواد دارویی‌ مانند تهیه‌ آنتی‌ بیوتیک‌ ها و بالاخره‌ کارخانجات‌ تهیه‌ اسیدها مانند اسید بوتریک‌ و اسید استیک‌ و حلال‌ ها مانند الکل‌ و استون‌ و مراکز تهیه‌ واکسن‌ مانند مؤسسه‌ رازی‌ و انستیتو پاستور ایران‌ نیز می‌توانند مراکز جذب‌ فارغ‌ التحصیلان‌ این‌ گرایش‌ باشند.

برای پذیرش در دانشگاه های برتر، داوطلب باید از ضرایب دروس در آزمون سراسری مطلع باشد تا ضمن مدیریت زمان، دروس با ضرایب بالاتری را پاسخ دهند. مقاله زیر به شما در کسب آگاهی بیشتر درباره ضرایب دروس علوم تجربی کمک خواهد کرد.

ادامه تحصیل در رشته زیست شناسی سلولی مولکولی

در گرایش‌ های‌ مختلف‌ زیست‌ شناسی‌ سلولی‌ و مولکولی‌ باید علاقه‌مند بود و صبر و پشتکار داشت‌ تا بتوان‌ طعم‌ شیرین‌ موفقیت‌ را چشید. همچنین‌ دانشجو باید حافظه‌ خوبی‌ داشته‌ و در دروس‌ شیمی‌، ریاضی‌ و فیزیک‌ قوی‌ باشد و در نهایت‌، لازم‌ است‌ که‌ به‌ کارهای‌ آزمایشگاهی‌ علاقه‌ مند باشد. برای‌ مثال‌ یکی‌ از کارهایی‌ که‌ به‌ طور معمول‌ در آزمایشگاه‌ علوم‌ سلولی‌ و مولکولی‌ انجام‌ می‌ گیرد، استخراج‌ RNA از یک‌ بافت‌ است‌ که‌ حداقل‌ زمان‌ لازم‌ برای‌ این‌ کار 5 ساعت‌ می‌ باشد.

باید توجه داشت که برای انتخاب رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی فقط آشنایی با کلیت این رشته و بازار کار آن نمی تواند تنها معیار داوطلبان کنکور سراسری قرار گیرد. بلکه علاوه بر این مطالب، داوطلبان می بایست کارنامه های کنکور سراسری خود با رتبه های قبولی داوطلبان در آزمون سال گذشته بتوانند شانس خود را برای قبولی در این رشته بسنجند و فرم انتخاب رشته خود را بر اساس شانس قبولی در انتخاب های خوشبینانه، منطقی، و بدبینانه تکمیل نمایند.

به کلیه متقاضیان شرکت در انتخاب رشته، استفاده از نرم افزار رایگان انتخاب رشته هیوا که شامل آخرین رتبه های قبولی رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی در دانشگاه های مختلف است را توصیه می کنیم.

آیا زیست شناسی سلولی مولکولی همان ژنتیک است؟

همانطور که گفته شد، رشته زیست شناسی سلولی و مولکولی به مطالعه انتقال صفات وراثتی از والدین به اولاد می پردازد. این مطالعه تنها محدود به انسان ها نبوده و می توان هر موجود زنده ای را مورد بررسی قرار داد. دانشجویانی که در این رشته تحصیل می کنند، می آموزند که عوامل ژنتیکی بسیاری با انتقال بیماری هایی همچون ایدز، سرطان، تالاسمی، هموفیلی، عقب ماندگی ذهنی، و غیره با هم در ارتباط هستند.علاوه بر این، دانشجویان مطالبی در مورد اصلاح ژن های گیاهی و جانوری، واکسن ها، شجره نامه ژنتیکی، مشاوره ژنتیک انسانی برای ازدواج و فرزندآوری و در آخر ژن درمانی به روش ترمیم و یا جایگزینی زن معیوب را مطالعه می نمایند.

فارغ التحصیلان بخش زیست شناسی سلولی مولکولی در وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، وزارت درمان و آموزش پزشکی، و بسیاری دیگر از مراکز این چنینی می توانند مشغول به کار شوند. لیست زیر زمینه اصلی پژوهش بخش زیست شناسی سلولی مولکولی می باشد.

دیابت و زیست مولکولی

ژنتیک و بیماری های ژنتیکی انسان

اپـی ژنتیـــک و بیماری های خودایمنی

سرطان و زیست مولکولی

بیوفیزیک

بیوتکنـولوژی پروتئیـــن و آنزیم

سلول های بنیادی

بیوشیمـــی کرومـاتیـــن و سرطان

منبع : گوگل